Η ποιότητα του ανδρικού σπέρματος αξιολογείται πρωταρχικά μέσω ενός ορθού, αξιόπιστου και πλήρους Σπερματοδιαγράμματος. Το Σπερμοδιάγραμμα (ή Σπερματοδιάγραμμα) πραγματοποιείται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, από έμπειρους εργαστηριακούς επιστήμονες και περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία:

• Τα φυσικά χαρακτηριστικά του σπέρματος
• Τις βασικές ποιοτικές και ποσοτικές σπερματικές παραμέτρους
• Επιπρόσθετες εξετάσεις (μικροβιολογικό έλεγχο – βιοχημικούς δείκτες)

Σε περιπτώσεις όπου το ιστορικό παρέχει σχετικές ενδείξεις, το σπερματολογικό προφίλ συμπληρώνεται από ειδικούς ελέγχους, π.χ. οξειδωτικού στρες, ακεραιότητας σπερματικού DNA, γονιμοποιητικής ικανότητας (έλεγχος ακροσωμικής αντίδρασης κλπ)

Οι αιτίες της παρουσίας προβλημάτων στο ανδρικό σπέρμα μπορεί να είναι ενδογενείς ή/και εξωγενείς.

Ενδογενείς
Σε κάποιες περιπτώσεις, η βλάβη του σπέρματος οφείλεται στη δυσλειτουργία των όρχεων ή κάποια παθολογική κατάσταση του οργανισμού, που προκαλεί μειωμένη παραγωγή σπέρματος (ορμονική διαταραχή, διαβήτης, κρυψορχία, κιρσοκήλη, γενετική προδιάθεση). Οι παράγοντες αυτοί ενδέχεται να επηρεάζουν τον άνδρα από την εμβρυική ή πρώιμη νεογνική ηλικία.

Επίσης, η πρόοδος της ηλικίας έχει συσχετισθεί με αρνητικές μεταβολές στην ποιότητα του σπέρματος.

Εξωγενείς
Ποικίλλες περιβαλλοντικές επιδράσεις είναι πιθανό να ευθύνονται για μια σειρά από διαταραχές στο ανδρικό σπέρμα. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν:

• Η επαφή με βλαβερές ουσίες που ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα, το νερό, τα εδάφη και την τροφική αλυσίδα (π.χ. PCBs, εντομοκτόνα, παρασιτοκτόνα)
• Η έκθεση σε υψηλή θερμοκρασία
• Η παχυσαρκία
• Συνήθειες της καθημερινής ζωής, όπως το κάπνισμα, η υπερκατανάλωση αλκοόλ, η υπερβολική άσκηση, η πολύωρη παραμονή κινητού τηλεφώνου κοντά στους όρχεις
• Η χρήση ουσιών (αναβολικά στεροειδή, ναρκωτικά, κάποια ισχυρά φάρμακα κλπ)

Η αποφυγή παραγόντων της καθημερινής ζωής που συνδέονται με σπερματοτοξικές επιδράσεις, μπορεί να συμβάλλει στην προστασία του σπέρματος. Η ενίσχυση του οργανισμού με ουσίες που θωρακίζουν την γενικότερη κατάσταση της υγείας, ειδικά σε περιπτώσεις όπου η διατροφή είναι ελλιπής, θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Γενικά, αν είστε άνδρας σε αναπαραγωγική φάση, καλό είναι να:

• Σταματήσετε ή έστω να ελαττώσετε το κάπνισμα – η νικοτίνη μειώνει την αντιοξειδωτική δράση του σπερματικού υγρού
• Ελαττώσετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ – η αλκοόλη δρα τοξικά στη σπερματογένεση
• Έχετε συχνές επαφές με τη σύντροφό σας (περίπου κάθε 2-3 μέρες) – η συχνότητα των εκσπερματίσεων συμβάλλει στην ανανέωση του σπέρματος και την έκκριση μη ‘γηρασμένων’ σπερματοζωαρίων
• Φοράτε χαλαρά εσώρουχα και να αποφεύγετε τα ζεστά μπάνια – η υψηλή θερμοκρασία αναστέλλει την σπερματογένεση
• Αποφεύγετε την έκθεσή σας σε χημικές ουσίες (παρασιτοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, βαρέα μέταλλα) και τις ακτινοβολίες στο εργασιακό περιβάλλον – όλοι αυτοί οι παράγοντες προκαλούν αναστολή στης σπερματογένεσης

Δεδομένων των δυσμενών περιβαλλοντικών συνθηκών της σύγχρονης ζωής, μια κίνηση προνοητικότητας όλων των νέων ανδρών για την προστασία και διατήρηση του γονιμοποιητικού τους δυναμικού μπορεί να αποτελέσει η ΚΑΤΑΨΥΞΗ και ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στο προσωπικό του Εργαστηρίου κατά τις εργάσιμες μέρες και ώρες.

Η εξέταση σπέρματος εφαρμόζεται στα πλαίσια του ελέγχου της ανδρικής γονιμότητας σε:

• Άνδρες σε φάση προσπάθειας τεκνοποίησης – όταν εντός 12 μηνών συνεχών ελεύθερων επαφών δεν έχει προκύψει σύλληψη
• Άνδρες με βεβαρυμένο ιατρικό ιστορικό – φλεγμονής, αιμοσπερμίας, κρυψορχίας, ορχίτιδας λόγω παρωτίτιδας, κιρσοκήλης, τραυματισμού ή συστροφής όρχεος
• Άνδρες που υφίστανται επιβαρυντικές επιδράσεις – κατά την εργασία ή μετά από ισχυρή θεραπεία (π.χ. αντικαρκιική αγωγή)
• Άνδρες που προληπτικά επιθυμούν να εξετάσουν την ποιότητα του σπέρματός τους και να διασφαλίσουν την μελλοντική τους ικανότητα αναπαραγωγής

Η προληπτική εξέταση σε κάθε νέο 18-22 ετών μπορεί να είναι σημαντική για το μέλλον, αφού η έγκαιρη διαπίστωση κάποιου προβλήματος επιτρέπει την αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή του.

Επίσης, η κρυοσυντήρηση δειγμάτων σπέρματος για μελλοντική χρήση αποτελεί μια κίνηση προνοητικότητας, δεδομένου ότι οι συνθήκες ζωής στη σύγχρονη εποχή είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένες.

Η αξιοπιστία μιας ανάλυσης σπέρματος βασίζεται στην τήρηση συγκεκριμένων κανόνων σε όλα τα στάδια, από:

Την προετοιμασία του εξεταζομένου
Τη συλλογή του δείγματος
Τη διενέργεια των εξετάσεων
Την καταγραφή του αποτελέσματος έως και 
Την απόδοσή τους στον εξεταζόμενο

Για να λειτουργήσουν σωστά όλα αυτά τα βήματα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι το Εργαστήριο που τη διενεργεί να διέπεται από τις αρχές ενός αυστηρού Συστήματος Διασφάλισης Ποιότητας.

Οδηγίες συλλογής:
Αποχή από εκσπερμάτιση για 2-7 ημέρες, ιδανικά 2-4 ακριβώς. Μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα.
Ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος λήψης είναι ο προκλητός (αυνανισμός). Παρέχεται επίσης δυνατότητα χρήσης ειδικού προφυλακτικού χωρίς τις σπερματοκτόνες ουσίες που φέρουν τα κοινά προφυλακτικά. Για περισσότερες λεπτομέρειες επικοινωνήστε με το Εργαστήριο.

Καλό πλύσιμο των γεννητικών οργάνων και των χεριών με άφθονο νερό, για να μην υπάρχουν υπολείμματα σαπουνιού.
Συλλογή με καλή στύση, όλης της ποσότητας του δείγματος, με ιδιαίτερη προσοχή στις πρώτες σταγόνες, οι οποίες περιέχουν το καλύτερο κλάσμα της εκσπερμάτισης.
Αν η συλλογή γίνει εκτός Εργαστηρίου, το δείγμα πρέπει να μεταφερθεί κατά προτίμηση σε 45 λεπτά (το πολύ 1 ώρα) από τη λήψη σε θερμοκρασία σώματος.

Προσοχή:
Αν έχει προηγηθεί πυρετός ή κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας κατά το τελευταίο διάστημα, συμβουλευτείτε τον ιατρό σας πριν προβείτε στην εξέταση σπέρματος. Καλό θα είναι να αποφύγετε την εξέταση μέχρι να περάσει επαρκής χρόνος (περίπου 2,5-3 μήνες) για να μην επηρεαστούν τα αποτελέσματα.

Λόγω των εποχιακών διακυμάνσεων που παρουσιάζει φυσιολογικά το σπέρμα, ο Π.Ο.Υ. συστήνει την επανάληψη της εξέτασης, ιδίως αν ο πρώτος έλεγχος έχει δείξει χαμηλό αποτέλεσμα. Η επανεξέταση ενδείκνυται να γίνεται εντός 1 εως 3 μηνών από την πρώτη.

Τα νέα όρια αναφοράς για τις βασικές παραμέτρους του σπέρματος, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (2022) είναι τα εξής:

Ένα σπέρμα θεωρείται φυσιολογικό αν οι τιμές των παραμέτρων του σπερμοδιαγράμματος βρίσκονται πάνω από αυτά το όρια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι με βεβαιότητα και γόνιμο. Αντίστροφα, ένα σπέρμα του οποίου οι παράμετροι είναι κάτω των ορίων, δεν θεωρείται απαραίτητα μη ικανό να γονιμοποιήσει.

Τα όρια αυτά έχουν καθορισθεί με βάση διεθνείς μελέτες σε άνδρες που έχουν επιτύχει φυσιολογική εγκυμοσύνη μέσα σε ένα έτος ελεύθερων επαφών. Αποτελούν ως εκ τούτου ένα γνώμονα που αξιολογεί τις αυξημένες ή μειωμένες πιθανότητες να επιτευχθεί εγκυμοσύνη από έναν άνδρα του οποίου το σπερμοδιάγραμμα βρίσκεται πάνω ή κάτω από τα συγκεκριμένα όρια.

Το γονιμοποιητικό δυναμικό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και συνεκτιμάται με βάση το σπερμοδιάγραμμα και εξειδικευμένες εργαστηριακές εξετάσεις, το κλινικό ιστορικό και επιπλέον, την γυναικολογική εικόνα.

• Φαρμακευτική αγωγή, σε περιπτώσεις φλεγμονής, ορμονικών διαταραχών ή στυτικής δυσλειτουργίας (π.χ. αντιβιοτικά, ορμονικά σκευάσματα κλπ)
• Χειρουργική επέμβαση, σε περιπτώσεις απόφραξης (π.χ. αποκατάσταση κιρσοκήλης, διάνοιξη φραγμένων αγωγών του γεννητικού συστήματος)
• Μέθοδοι ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγώγης, όπως η ενδομήτρια σπερματέγχυση, η κλασική μέθοδος εξωσωματικής γονιμοποίησης ή η μικρογονιμοποίηση. Οι τεχνικές αυτές, δεν θεραπεύουν την αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας, αλλά “παρακάμπτουν” το πρόβλημα, παρέχοντας στο ζευγάρι την δυνατότητα να επιτύχει γονιμοποίηση, ακόμα και όταν η ποιότητα του σπέρματος είναι εξαιρετικά χαμηλή.